De Inspecteur-Generaal stuurt een handgeschreven aanbeveling mee in de leesmap van het managementteam waar ik in die tijd deel van uitmaak. Het gaat om een Leiderschapsprogramma, geschreven met een hoofdletter. Hij houdt daar vaker verhandelingen over en de brochure maakt me nieuwsgierig. Het is erg prijzig, dat wel. Als enige van het MT meld ik mijn belangstelling en ik krijg zijn zegen. Een tamelijk kleine groep deelnemers zie ik, meer dan 10 of 12 zijn het er niet. In het kennismakingsrondje blijkt dat ik met de fine fleur van Haagse ministeries te maken heb. Hoe ga ik me hier doorheen slaan?

Het programma is anders dan anders. De vrouwelijke cursusleider staat lang uitweiden niet toe, en gaat de diepte in. Wat is leiderschap voor jou? Ik maak kennis met het begrip empowerment. Vrij vertaald: aanboren van innerlijke kracht, regie voeren over je leven in alle facetten, veerkracht ontwikkelen ongeacht de omstandigheden. De persoonlijke en veelzijdige vragen waarmee we aan de slag gaan maken veel los. De sfeer in de groep is veilig en open, een verademing, mijn onzekerheid neemt af. Inzichten over mezelf buitelen over elkaar heen. Ik zuig alles op als een spons.

Op de tweede avond staat het zogeheten intuïtielab op de agenda. We gaan in tweetallen aan de slag. De een stelt een korte vraag, zonder toelichting of context; de ander stelt zich bij de betreffende persoon een bloem voor, herhaalt de vraag aan de bloem en vertelt hardop wat het antwoord is. De plenaire terugkoppeling in de groep is bijzonder en wonderlijk. Zo ziet een van de deelnemers een langgerekte ridderspoor als bloem bij iemand wiens vader kweker was van ridderspoor. Een ander spreekt over een hyacint met een klompvoet. Degene die het betreft blijkt een kind te hebben met een klompvoetje.

Bij degene met wie ik werk zie ik een snelgroeiende vleesetende plant met tropische bloemen. Het is een onaangenaam beeld. Het antwoord op de vraag gaat volgens mij over de plant: ‘hij is verwoestend, maar weet dat hij doodgaat als hij geen voeding krijgt’. Ik begrijp niet waar ik het over heb, maar mijn partner zegt de boodschap heel goed te begrijpen. Ik voel me er ongemakkelijk bij, vraag niet door. Wat zijn we hier aan het doen? Die nacht droom ik dat ik een immense bibliotheek betreed, met zalen vol boeken. Ik ben onder de indruk van de grote ruimtes die elkaar opvolgen, de hoeveelheid boeken, waar geen einde aan komt. Ik vergaap me aan de wijsheid die hier beschikbaar is.

Het Leiderschapsprogramma van zo lang geleden luidde voor mij een belangrijke verandering in. Ik leerde mijn gevoel bewust kennen en dat gaandeweg meer het voortouw geven in mijn leven. Ik probeer wat ik voel niet meer te bedenken. Mijn gevoel geeft andere input dan wat er in mijn hoofd omgaat. Het is een zuivere, heldere innerlijke leiding. Gedachten kunnen alle kanten op, gevoel geeft richting aan wat voor mij klopt. Ik ervaar balans. Denken en voelen blazen allebei hun partijtje mee, ze zijn vrienden geworden en de taakverdeling is duidelijk. Het intuïtielab gaf de aanzet, de droom kopte hem in en kondigde een nieuwe weg aan.

Een half jaar na het Leiderschapsprogramma ontmoeten we elkaar weer. Bij iedereen is er veel veranderd. Mijn partner van het intuïtielab is er niet bij, heeft wel een lange brief geschreven. Het programma heeft bij hem een ommekeer gebracht. Eindelijk heeft hij onder ogen gezien dat hij worstelt met een zware alcoholverslaving, die alles kapot maakt in zijn leven. Hij is inmiddels hard aan het werk de verslaving achter zich te laten. Ik ben verbijsterd en stil, zie de vleesetende plant zo weer voor me, de boodschap zo helder en krachtig.

In mijn werk tref ik veel mensen die hun gevoel lang hebben weggestopt, of er in hun gedachten mee in conflict gaan en het blijven weerspreken. Ze willen rust, hebben zoveel stress, kunnen niet meer stoppen met denken, weten niet meer wat ze willen, wie ze zijn. Ze zijn de wanhoop soms nabij, een burn out ligt op de loer of is al een feit. Hoog tijd voor wat meer balans. Ik zeg dan: hoe zou het zijn om weer eens te gaan voelen?